Mevcut uygulamada, AstraZeneca, Pfizer/BioNTech, Moderna, Novavax, Sinovac ve Sputnik V aşıları ortalama 28 gün arayla iki doz yapılırken, Jansen aşısı ise tek doz gerektiriyor. Bazı uzmanlar aşı türüne göre üçüncü dozu bile tavsiye edebiliyor.
Son haftalarda Delta varyantından kaynaklanan vaka sayılarındaki artış ise aşıların koronavirüsün yeni türlerine karşı etkili olmadığı endişesini de doğurdu. Peki bu sorulara hangi yanıtlar veriliyor?
Virüsün varyanlarına karşı ilk ve ikinci doz karşılaştırmaları
Koronavirüsün mutasyona uğramamış türüne göre geliştirilen Covid-19 aşılarının ilk dozdan sonra ortalama düzeyde, ikinci dozdan sonra da yüksek seviyede koruma sağladığı biliniyor. Uzmanlar, eldeki verilerden yola çıkarak iki doz aşının Alpha ve Delta adı verilen yeni varyantlara karşı da etkili olduğunu her fırsatta tekrarlıyor, ancak tek doz aşının etkinliğini teyit eden kapsamlı bir araştırma bulunmuyor.
İngiliz Bilim Kurulunun hazırladığı son rapora göre, ülkede uygulanan Pfizer/BioNTech, Moderna ve AstraZeneca aşılarının ilk dozu Alpha varyantına karşı yüzde 46 ila 52 oranında etkili olurken bu oran Delta varyantına karşı yüzde 32 ila 38'e düşüyor. Raporda verilerin hangi aşılarla bağlantılı olduğu belirtilmeyip ortalama rakamlar yer alıyor.
İki doz aşı yaptıranlar ise Alpha'dan yüzde 87 ila 90 korunurken, Delta'dan dolayı semptomatik hastalık geçirme riski yüzde 78 ila 80 oranında azalıyor.
Tek dozu aşı hastane yatışlarını Alpha için yüzde 78, Delta için yüzde 80 azaltırken, iki doz aşı bu rakamları sırasıyla yüzde 93 ve yüzde 96'ya çıkarıyor.
İngiltere'de 40 yaşın altındakilere AstraZeneca aşısı yapılmıyor. Ülkede, sonbahar aylarında, 50 yaşın üstünde olanlar için üçüncü doz aşılamaya geçilmesi planlanıyor.
Aşılar, virüsün orijinal türüne karşı çok daha etkili.
3'üncü doza gerek var mı?
Türkiye'de Bilim Kurulunun tavsiyesi üzerine üçüncü doz aşı uygulamasına 1 Temmuz'da başlandı. Sağlık Bakanı Fahrettin Koca çarşamba günkü basın açıklamasında, 50 yaş üzeri vatandaşlar ve sağlık çalışanlarının, ilk iki dozda hangi aşıyı yaptırmış olurlarsa olsun, farklı bir aşı seçip 3'üncü dozu yaptırabileceklerini duyurdu.
Üçüncü doza gerek olup olmadığı sorusunun yanıtı aşıların etkinlik oranının dışında, ne kadar uzun süre koruma sağladığında yatıyor. Koronavirüsün varyantlarının aşıya karşı direnç seviyesi de diğer bir etken. Küresel çapta toplu aşılama çalışmaları aralık ayında, yani 7 ay önce başladı. Dolayısıyla henüz 2 doz aşının ne kadar süre koruma sağladığı tam netlik kazanmamışken, üçüncü doz için kesin kanıya vardıracak yeterli veri bulunmuyor.
Aşıların varyantlara karşı etkili olduğunun altını çizen Avrupa İlaç Ajansının (EMA) aşı stratejisi sorumlusu Marco Cavaleri, üçüncü doz için en uygun zamanlamayı belirlemek üzere aşı geliştiren firmalarla temas halinde olduklarını belirtmişti.
Bazı uzmanlar 6 ay boyunca yüzde 50'nin üzerine koruma sağlayan aşıların en az bir yıl boyunca etkili olacağından üçüncü doza gerek duyulmadığı görüşünde.
Araştırmalar, Moderna ile Pfizer/BioNTech aşılarının ikinci dozdan altı ay sonra koronavirüse karşı yüzde 90'dan fazla etkili olduğunu gösteriyor.
17 Mayıs'ta, Nature Medicine bilim dergisinde yayınlanan bir makalede, Sinovac gibi daha az antikor ürettiren aşıların ömrünün daha kısa olduğu yazıyor. Sinopharm ile Türkiye'de yaygın olarak kullanılan Sinovac aşılarının etkinlik seviyelerine ilişkin çelişen veriler ve bu aşıların 6 aydan sonra yeterince koruma sağlamadığı yönündeki kaygılar üzerine üçüncü doz için çağrılar arttı.
