Peki Covid-19 sizi nasıl hasta eder ve aşılar bunu nasıl engeller?
Covid-19 'a neden olan koronavirüs SARS-CoV-2, dış yüzeyinde başak proteini adı verilen bir proteini kullanarak hücrelere bağlanıp, içeri girerek insanları enfekte eder.
Aşılamanın amacı, T hücreleri ve B hücreleri olarak adlandırılan özel bağışıklık hücrelerine, başak proteinin neye benzediğini öğretmektir, böylece onu hızlı bir şekilde tanıyıp, ilk etapta enfeksiyonu ve hastalığı önleyebilirler.
Bu, doğal bir enfeksiyon sırasında da gerçekleşen bir tür 'bağışıklık öğrenmesidir'.
Koronavirüs hücreleri nasıl istila ediyor?
Organizmaya giren virüs her şeyden önce kendisini akciğer gibi solunum yolunda bulunan ve "ACE/2" adı verilen bir protein üreten hücrelere yapışmaya çalışıyor.
Bunlardan birine bağlandıktan sonra koronavirüs "RNA" adı verilen DNA benzeri genetik materyali üretmeye geçiyor. Virüsle enfekte olan hücreler ise hayatta kalmak ve çoğalmak için, bağışıklık sistemini uzak tutacak proteinler üretiyor. Aynı zamanda bu hücreler ölmeden önce virüsün milyonlarca kopyasını üretiyor ve daha fazla hücrenin enfekte olmasına sebep oluyor.
'Aşı, bağışıklık sistemini virüse hastalık etkisi olmadan yanıt vermesi için eğitiyor'
Halifax'taki Dalhousie Üniversitesi'nden Prof. Alyson Kelvin ve Saskatoon'daki Vido-Intervac'taki Kanada Aşı Merkezi'nden Prof. Alyson Kelvin, "Onu hedefleyebilir ve virüs üzerindeki başak proteinin hücrelerimize bağlanmasını engelleyebiliriz" dedi.
Kelvin, SARS-CoV-2 ile enfeksiyondan sonra insanların nasıl hastalık geliştirdiğini ve ayrıca aşılara karşı bağışıklık tepkisinin nasıl ölçüleceğini araştırıyor.
Aşılar, bir kişiyi vücudunuzda çoğalabilen hastalığa neden olan bir virüse maruz bırakmadan doğal bir enfeksiyonun belirli yönlerini taklit eder. Çoğu COVID-19 aşısı, insanları sadece spike proteinine maruz bırakmanın farklı yollarını bulur.
Örneğin, Pfizer ve Moderna aşıları gibi mRNA aşıları, hücrelerinize vücudunuzdaki başak proteinini yapmak için talimatlar verir.
Kelvin, "Aşı, bağışıklık sisteminizi virüse herhangi bir hastalık etkisi olmadan yanıt vermesi için eğitiyor" dedi.
Doğal bir enfeksiyondan COVID-19'a karşı nasıl bağışıklık geliştirirsiniz?
Vücudunuz daha önce hiç görmediği bir patojene maruz kaldığında, virüsler ve viral enfeksiyonla ilişkili kalıpları tanıyan bir bölümü olan savunmanızın doğuştan gelen bağışıklık sistemini harekete geçirir.
Sonra ise sitokin adı verilen haberci proteinler, iki tür bağışıklık tepkisi oluşturur;
Bağışıklık sistemini harekete geçirmeye yardımcı olan iltihaplanma, bağışıklık hücrelerini hem virüsün kendisine hem de enfekte hücrelere saldırmaya çağırır. Ancak çok fazla iltihaplanma dokulara zarar verebilir.
Antiviral. Örneğin, interferon adı verilen özel sitokinler viral replikasyonu bozar.
Doğuştan gelen bağışıklık sistemi aktive edildiğinde, dendritik hücreler adı verilen bağışıklık hücreleri virüsleri veya virüs parçalarını adaptif bağışıklık sisteminin etkinleştirildiği yer olan lenf düğümlerine taşır.
Bu, bağışıklık sisteminin belirli patojenleri hedef almayı ve bir dahaki sefere fark edildiklerinde onlarla çabucak ilgilenmeyi öğrenen kısmıdır.
Dendritik hücreler, doğuştan gelen ve uyarlanabilir bağışıklık sistemlerini birbirine bağlar.Virüsleri lenf düğümlerine taşırlar ve virüsün parçalarını T hücreleri adı verilen özel hücrelere göstererek onlara onu tanımayı öğretirler.
Hangisi daha güvenli, COVID-19 aşısı mı yoksa enfeksiyon mu?
Covid-19 aşısı için hem klinik çalışmalardan hem de yaygın aşılamadan kaynaklanan ciddi yan etkiler çok nadir ve ara sıra şiddetli alerjik reaksiyonlar gibi ortaya çıkanlar bile genellikle hastaneye yatmayı gerektirmez. Yapılan araştırmalar aşılamanın bağışıklık için daha koruyucu olduğunu ortaya koyuyor.
Neden Covid-19 aşısı, enfeksiyonun tersine ciddi hastalığa ve ölüme neden olmuyor?
Bir virüsün amacı kendi kopyalarını çıkarmaktır. Bunu da ev sahibinin doğuştan gelen bağışıklık sistemini bastırarak veya "düzensizleştirerek" kolaylaştırır.
Aslında, uyarlanabilir bağışıklık sistemini etkinleştirmek için doğuştan gelen bağışıklık sistemini harekete geçirmek gerekirken, başak proteini tek başına bunu yapmaz.
Bu nedenle, doğuştan gelen bağışıklık sistemi için kendi "alarm sinyallerini" üreten adjuvanlar adı verilen bileşikler tipik olarak protein bazlı aşılara eklenir. Ancak aşı üreticileri, bu yanıtı gereken minimum düzeyde tutmaya çalışıyor.
COVID-19 aşısı veya enfeksiyon daha iyi koruma sağlar mı?
Aşılar, doğal bir enfeksiyonla tamamen aynı şekilde koruma sağlamadığından, hastalığa bağlı olsa da biri diğerinden daha koruyucu veya dayanıklı olabilir.
HPV, tetanoz ve pnömokok aşılarının tümü, doğal bir enfeksiyondan daha iyi bağışıklık tepkisi sağlarken, diğer bazı hastalıklarda bir enfeksiyon daha uzun süreli koruma sağlayabilir.
Şimdiye kadar ise hem doğal enfeksiyon hem de aşı nispeten etkili ve uzun süreli koruma sağlıyor gibi görünüyor, en azından bir yılın büyük bir bölümünde.
Bazı araştırmalar, virüsün bağışıklık sisteminizle karışması ve bir enfeksiyona karşı bağışıklık tepkisinin son derece değişken olması nedeniyle, en azından bazı insanlar için aşıdan korunmanın doğal bir enfeksiyondan daha iyi olmasının beklendiğini söylüyor.
Araştırmacı Gommerman,"Bazı insanlar doğal enfeksiyona suboptimal bir bağışıklık tepkisi verebilir" dedi, "aşı ise sağlam, güçlü ve uygun bir bağışıklık tepkisi yapacak şekilde kalibre edildi"diyor.
Covid-19'unuz varsa, yine de aşı olmanız gerekir mi?
Cevap, ABD Hastalık Kontrol Merkezleri ve B.C. gibi halk sağlığı yetkililerinin bazı insanların yeniden enfekte olabileceğine dair kanıtları nedeniyle evet.
Öyle ki, virüsle enfekte olduklarına emin olmalarına rağmen, antikorlar testi sonucu negatif çıkan birçok birçok insan var.
Uzmanlar, "Mevcut korumanız olsa bile, aşı güçlendirici görevi görecektir" diyor.
