Kurum paylaştığı verilerde: Gıda fiyatları hızla yükseliyor ve yükselişin sonu görünmüyor. İstatistik İsveç'in fiyat istatistiklerine yönelik yapılan bir inceleme, gıda fiyatlarının 1980 yılından sonra ilk kez bu kadar sert yükseliş kaydetiği bilgisine yer verildi.
2022'de gıda fiyatları normalden fazla arttı. Benzer fiyat artışlarının olduğu bir dönem bulmak için 1980'lerin başlarına gidilmesi gerekiyor. Fiyat istatistikçisi Carl Mårtensson, 1980'lerin hala gıda fiyatlarının en fazla arttığı dönem olduğunu söylerken, o zamandan bu yana en yüksek artışın yaşandığı bir süreçte olunduğunun altını çizdi.
İstatistik İsveç'in her ay derlediği Tüketici Fiyat Endeksi'nde gıda fiyatları her zaman en ağır kalemlerden biri olmuştur. 1980'li yıllardan itibaren gıda ve alkolsüz içecekler fiyat eğilimi genel enflasyon eğilimini büyük ölçüde yansıtmıştır.
1980 ve 2010'dan Ağustos 2022'ye kadar gıda fiyatlarındaki değişim, yüzde olarak:
Fiyatlar enflasyonu takip ediyor
Ocak 1980'den Ağustos 2022'ye kadar gıda ve alkolsüz içecek fiyat artışları ile TÜFE verileri izlendi. Toplamda, gıda ve alkolsüz içecekler fiyatları Ocak 1980'den bu yana yüzde 296 oranında arttı, tıpkı TÜFE'nin aynı dönemde artması kadar.
Carl Mårtensson, 1980'lerin başında gıda fiyatlarının aslında enflasyonun kendisinden daha fazla arttığını ve zamanın nispeten yüksek enflasyonuna katkıda bulunduğunu söyledi.
1990 ve 2000 yılları arasında, genel enflasyon yükselirken, gıda fiyatları bir miktar düştü. 2000'li yıllarda gıda fiyatları yeniden arttı. Artış son bir yılda önemli bir ivme kazandı.
On yıllar boyunca seçilmiş gıda maddelerinin fiyatlarındaki değişim, yüzde olarak:
1980'lerin başından Ağustos 2022'ye kadar genel enflasyondan daha güçlü yükselen ürün grupları balık, meyve, tatlılar, dondurma, süt, peynir ve yumurta olduğu belirtildi.
Aynı dönemde et, ekmek ve diğer tahıl ürünleri fiyatları enflasyonla uyumlu seyretmiştir. Aynı zamanda sebze, kahve, çay, kakao, meşrubat, meyve suyu ve maden suyu fiyatları enflasyondan daha düşük kalarak, daha mütevazı bir fiyat artışı yaşadı.
"Balık, 1980'lerden bu yana fiyatı en çok artan gıda ürün grubudur." diyen Carl Mårtensson, fiyatları en çok artan morina ve taze somon balığı olduğunu belirti.
Kahve fiyatlarının gündemi meşgul etmesiyle ilgili değerlendirmede bulunan uzman: "Kahvenin fiyatı bu yılın son birkaç ayında hızla arttığı için özellikle dikkat çekti. Ancak kahvenin pahalı olup olmaması elbette onu karşılaştırdığınız zaman dilimine bağlıdır" dedi.
1990 yılından itibaren kahve, çay ve kakaonun yer aldığı ürün grubu fiyatı en çok artan ürün grubu olmuştur. Aynı zamanda kahve, nadiren genel piyasa modeli izleyen, fiyata duyarlı bir ürün olarak kabul edilir. Örneğin 1980'lerde kahve fiyatı çok az artarken diğer gıda maddelerinin fiyatları yükseldi.
Meyveler sebzelerden daha fazla artıyor
Ocak 2000'den Ağustos 2022'ye kadar gıda maddeleri arasında fiyatı en çok artan meyvedir. Örneğin, muz fiyatı Ocak 2000'den bu yana yüzde 85 oranında artarken, elma fiyatı aynı dönemde yüzde 155 arttı.
Sebze fiyatları Ocak 2000'den Ağustos 2022'ye kadar TÜFE'den biraz daha fazla arttı. Buna karşılık, 1980'ler ve 1990'larda sebze fiyatları oldukça arttı. Bu, sebzelerin Ocak 1980'den bu yana çoğu gıda ürününden daha az arttığı anlamına geliyor.
Bazıları domates fiyatlarının çok arttığını düşünüyor. Ancak, Ocak 1990'dan Ağustos 2022'ye kadar artışın sadece yüzde 3 olduğu ortaya çıktı.
"2022 baharında domates fiyatlarının önemli ölçüde arttığı doğru ama bu mevsimsel bir artıştı" ifadeleri kullanan Carl Mårtensson, mevsimsel durumdan sonra fiyatın tekrar düştüğünü söyledi.
Toplam gıda fiyatları
Ağustos 2021'den bu yılın Ağustos ayına kadar geçen 12 ayda, gıda ve alkolsüz içecek fiyatları genel olarak yüzde 14 arttı. Bu, Ağustos ayındaki yüzde 9 olan enflasyon oranı (sabit faizli tüketici fiyat endeksi, CPIF) ile karşılaştırılabilir.
İşte Ağustos 2021'den Ağustos 2022'ye kadar geçen 12 ayda fiyatı en çok artan ve azalan yiyecekler
"Son bir yılda fiyatı düşen çok az gıda ürünü var. Bu durum meyve ve sebze kategorisindeki tekli gıdalarla ilgilidir, aksi takdirde geçen yıl tüm ürünler artmıştır" diyen Carl Mårtensson, bunun gıda fiyatlarının da enflasyonu etkilediği anlamına geldiğinin altını çizdi.
Tatlılar öne çıkıyor
Son bir yılda gıda fiyatlarındaki artışlarda en çok süt, peynir ve yumurta etkili oldu. Tatlı, meyve ve meşrubat fiyatları bir başka şekilde öne çıkıyor, diğer gıda ürünlerine göre daha yavaş arttı.
Kahve, çay ve kakao ile sıvı ve katı yağların yanı sıra son bir yılda normalden fazla artan ancak enflasyon üzerinde diğer gıda ürünleri kadar etkisi olmayan ürünlerdir.
Ağustos 2021'den Ağustos 2022'ye kadar seçili gıda ürünlerinde yüzde olarak fiyat değişimi
Gerçekler: istatistikler hakkında
İstatistiklerde bahsettiğimiz gıda ürünleri, özel şahıslar tarafından bakkaldan evde tüketilmek üzere satın alınan ürünlerdir. Kiosklar, restoranlarda paket servis, catering, otomatlar ve benzerleri buraya dahil değildir.
Gerçekler: Enflasyon önlemleri hakkında
İsveç'te tüketici fiyat endeksindeki değişim, TÜFE, enflasyonun en yaygın ölçüsüdür. TÜFE, hane halkının tükettiği tüm mal ve hizmetler için fiyat eğilimini gösterir.
Enflasyonun bir başka ölçüsü de CPIF'deki (sabit faiz oranlı TÜFE) değişimdir. KPIF, ev ipoteklerinde faiz oranlarındaki değişikliklerden etkilenmez.
Kaynak: scb.se
