Sultan İkinci Abdülhamid, tercüme faaliyetlerine verdiği destek dışında Hindistan, Japonya, İngiltere’deki kütüphanelere ya da Alman imparatoruna gönderdiği hediyelerle kitaba olan sevgisini göstermiştir.
Sultan İkinci Abdülhamid Han, Osmanlı Devleti’nin son asrında isminden çokça söz ettirmekle beraber hâlen dahi Türk ve İslam dünyasında hayırla yâd edilen bir padişahtır. Döneminde yaptığı sosyal, kurumsal, teknolojik ve bilhassa kültürel gelişmelerle devleti iyi bir seviyeye getirmiştir. Devletlerarası ilişkilerdeki başarılı siyaseti ile kültürel gelişmeleri bir arada götürerek kültürel kamu diplomasi ağını canlı tutmuştur. “Büyük Sultan”, kamu diplomasisi hamlesi olarak, 1889 senesinde İsveç Kralı İkinci Oscar’ın himayesinde düzenlenen Sekizinci Milletlerarası Oryantalistik Kongresi esnasında göstermiştir.
TÜRK HEYETİNE BÜYÜK İLGİ
Stockholm ve Oslo şehirlerinde düzenlenen bu kongreye Osmanlı Devleti’nden altı kişilik bir heyet iştirak etmiştir. Bu heyet arasında Osmanlı’nın önemli fikir adamlarından biri olan Ahmet Mithat Efendi de yer almıştır. Ahmet Mithat, İsveç ve Norveç dâhilinde yaptığı bu resmî görüşmelerini en ince ayrıntısına kadar kaydetmiş ve daha sonra başmuharrir olarak çalıştığı Tercümân-ı Hakikat adlı dönemin gazetesinde Avrupa’da Bir Cevelân başlığı adı altında yayımlanmıştır. Yazılarının esasını oluşturan kongredeki gelişmelerin yanı sıra İkinci Abdülhamid tarafından hediye olarak gönderilen Türk kültür ve medeniyetinin seçkin kitaplarından oluşan nefis yazma eserler de yer almaktadır.
İstanbul’dan Stockholm’e kadar 71 günde ulaşan Ahmet Mithat ve beraberindeki heyet, İsveç’te büyük bir ilgiyle karşılanmıştır. Avrupa’da Bir Cevelân adlı seyahatnamesinde de kaydettiği üzere Türk heyetine gösterilen bu ilginin sebebi olarak daha evvelki bir tarihte İsveç Kralı İkinci Oscar’ın hummaya yakalanan oğlunu İkinci Abdülhamid’in İstanbul’da tedavi ettirmesi olduğu söylenebilir. Ahmet Mithat, kongrenin başkâtibi Carlo Landberg aracılığıyla Kral ile birebir görüşmüştür. Bu esnada oğlunun hastalığından dolayı İstanbul’a gelen İsveç Kralı, İkinci Abdülhamid ile yüz yüze görüştüğünü söylemiştir. Bu sırada Kral İkinci Oscar, Abdülhamid’e olan sevgisini ifade ederek Ahmet Mithat’ın Sultan’a olan bağlılığından da büyük bir mutluluk duyduğunu dile getirmiştir. Ahmet Mithat, kongrenin takip eden günlerinde yine Osmanlı’ya hayranlık uyandıran ifadelerle ve etkinliklerle karşılaşmıştır. Kongreye katılan devletler için verilen şenliklerde türlü etkinlikler yapıldığını belirten Ahmet Mithat, Osmanlı Devleti için hazırlanan etkinliğe sıra geldiğinde 20-30 yerde ay yıldız işaretleri gösteren ışıklandırmalara yer verildiğine şahit olmuştur. Şenlikte dikkatini çeken ve kendisini çok memnun eden olay ise bu ay yıldız ışıklarının birinin altında V.A.H (Vive la Abdoul-Hamid) harflerinden oluşan “Yaşasın Abdülhamid” anlamına gelen Fransızca ibaredir.
SULTAN’IN HEDİYELERİ
Kültürel gelişmelere değer veren “Büyük Sultan”, kütüphanelere kitaplar göndermeye, mekteplere ve öğrencilere ücretsiz kitap dağıtmaya ya da tercüme edilecek kitaplara destek olmaya gayret göstermiştir. Sultanın tercüme faaliyetlerine verdiği destek dışında Hindistan, Japonya, İngiltere’deki vs. kütüphanelere ya da Alman İmparatoru İkinci Wilhelm gibi devlet adamlarına gönderdiği hediyelerde de kitaba olan sevgisini göstermiştir. Sultan Abdülhamid okumaya, ilme ve kitaplara verdiği önemi İsveç nezdinde de tekrar ön plana çıkarmıştır. Abdülhamid, tarihimizin önemli birer kültürel hazineleri olan yazma ve matbu eserlerimizi dili, kültürü, milleti farklı olan bir şehre göndererek medeniyetimizin önemli anlarına şahit olmuş eserleri bu şekilde tanıtmıştır. Ahmet Mithat’ın seyahat notlarında bu eserler için İkinci Abdülhamid’in emriyle dönemin önde gelen hattatlarına özel olarak yazdırttığı ifade edilmektedir. Başbakanlık Osmanlı Arşivlerinde mevcut olan bir belgede yer alan bilgiye göre kongreye hediye olarak gönderilen Türkçe el yazması ve matbu eserler şunlardır: 1 Tarih-i Naima 2 Tarih-i Peçevi 3 Cihannüma (Kâtip Çelebi) 4 Tarih-i Fezleke (Kâtip Çelebi) 5 Külliyât-ı Râgıb 6 Hümâyun-nâme 7 Divân-ı Kânî ve Hamse-i Nizamî 8 Tezkiretü’ş-şu’arâ (Katib Çelebi) 9 Divân-ı Nazım 10 Tâcü’t-tevârîh (Hoca Sadettin Efendi) 11 Menakıb-ı Selimiye 12 Müneccimbaşı Tarihi 13 Külliyât-ı Divan-ı Fuzûlî 14 Divân-ı Nâbî 15 Süleyman-nâme. Bu eserler Ahmet Mithat Efendi ve Kitapçıbaşı Tevfik Bey tarafından özenle seçilerek sultanın onayından geçmiş ve özel bir sanduka ile kongreye sunulmuştur. Eserlerden Naima’nın Tarih-i Naima’sı altı cilt, Peçevi’nin Tarih-i Peçevi’si iki cilt olup diğer kitaplar ise birer cilt hâlinde özel ciltleriyle hazırlanmıştır. Eserlerin ilk üçü matbu olup diğerleri ise el yazmasıdır.
Türk kültürünün izlerini taşıyan, tarih ve edebiyatımıza ışık tutan güzide eserler arasında yer alan bahsi geçen bu hediye kitaplar, içerdiği bilgilerin yanı sıra bünyesindeki süslemeler ile de Türk sanatının birer nadide örnekleri arasındadır. Sultanın kitapları en değerli hediye olarak görmesi onun ilme, eğitime ve okumaya verdiği değeri göstermektedir. Abdülhamit’in bu şekilde kültürel değerlere verdiği destek diğer toplumlarda Türk eserlerinin tanınmasını da sağlamıştır. Küresel bazlı Türk kültürünün dünyaya tanıtılması ve sultanın bu bağlamda öne çıkan hediye kitapları kamu diplomasisine de katkı sağlamaktadır. Bugün bu eserler, İsveç’te yer alan Uppsala Üniversitesi Carolina Rediviva Kütüphanesinde yer almakta olup bunların haricinde Osmanlı dönemine ait belgeler de burada mevcuttur.
Sultanın kitaplara olan ilgisine örneklerden biri de polisiye romanlarının en popülerinden olan Sherlock Holmes’u Türkçeye tercüme ettirmesidir.
Editör: İsveç Gündemi
